BERLİN DUVARI'NIN YIKILIŞI

Berlin Duvarı'nın Yıkılışının 25. Yıl Dönümü

Paylas:

BERLİN DUVARI'NIN YIKILIŞI

Berlin Duvarı'nın Yıkılışının 25. Yıl Dönümü

Almanya'da Berlin Duvarı'nın yıkılışının 25. yıl Dönümü Çeşitli Etkinliklerle Kutlanıyor.

Başkent Berlin'de, “Lichtgrenze” (Işık duvarı) adlı etkinlik kapsamında kenti 1961'den sonra 28 yıl boyunca ikiye bölen Berlin Duvarı'nın geçtiği hattın 15 kilometrelik bölümüne helyum gazıyla şişirilmiş yaklaşık 8 bin balon bırakıldı.

Binlerce kişi, Federal Meclis, Brandenburg Kapısı, Checkpoint Charlie, East Side Galary gibi eskiden Berlin Duvarı'nın geçtiği bir çok merkezde düzenlenen “Işık Duvarı” etkinliğine katıldı. Almanlar ve kenti ziyarete gelen turistler açılan sergilere ve anma etkinliklerine akın etti.

Saksonya eyaletinden Berlin'i ziyarete gelen Susann Hausser, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Berlin Duvarı'nın yıkılışını 6 yaşındayken televizyondan izlediğini belirterek, “O dönemde ayrıca Almanya'nın Prag Büyükelçiliğine sığınan insanların nihayet özgürlüğe kavuşmaları da büyüleyiciydi. Benim için 6 yaşındaki çocuk olarak da heyecan vericiydi. Bu aşamaya gelindiği için çok mutluyum” diye konuştu.

Federal Almanya'ya ilk kez gittiğinde olağanüstü duygular yaşadığını anlatan Hausser, “Ürünlerin çokluğu, özgürlük ve insanların gözlerindeki sevinci büyüleyiciydi” ifadesini kutlandı.

Söz konusu dönemde Doğu Almanya'da yaşayan 75 yaşındaki Karl-Heinz Müller de 9 Kasım 1989'u evde Televizyon karşısında geçirdiğini belirterek, eski Doğu Almanya'da sınırların açıldığını duyduğunda ne hissettiği yönündeki soruya “sadece mutluluk” cevabını verdi.

Berlin Duvarı'nın açıldığını duyduğunda buna inanamadığını belirten Müller, “(Eski Doğu Almanya Cumhuriyeti'nin hükümet Sözcüsü) Günter Schabowski'nin açıklamasına inanamadım. Buna kimse inanmak da istemedi. Ancak ertesi gün öbür tarafa (Batı Almanya) geçebildik” diye konuştu.

Müller, Berlin Duvarı'nın yapılmasını da yaşayan biri olarak bu duvarın yıkılışını da görmenin iki kat daha güzel bir duygu olduğunu sözlerine ekledi.

Soğuk Savaş döneminde Batı Berlin'de yaşayan Rosemarie Reimann da 1989'da sınırların açılacağını hiç kimsenin beklemediğini belirterek, sınırlar açıldıktan sonra çok sayıda insanın Batı Berlin'e geldiğini ve çok yerde meraklı kalabalıkların olduğunu hatırladığını söyledi.

Tarihi Brandenburg Kapısı'nda yarın “Özgürlük için cesaret” sloganıyla bir halk şenliği düzenlendi.

Şenlik kapsamındaki programı Shary Reeves ve Erkan Arıkan sunacak, çok sayıda ünlü şarkıcı ve grup sahne alacak. Doğu'dan Batı Berlin'e kaçarken hayatını kaybedenlerin de anılacağı programın sonunda “Işık Duvarı” etkinliğindeki balonlar havaya uçuruldu.

Almanya Başbakanı Angela Merkel de yarın Duvar Anıt Müzesi'nde düzenlenecek bir etkinliğe katıldı.

Eski Sovyetler Birliği'nde Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov'un açıklık ve yeniden yapılanma politikası ile Polonya'daki sendika eylemleriyle eski doğu blokunda başlayan reform süreci, 1989'da Macaristan ve Doğu Almanya'yı da etkisi altına aldı. Doğu Almanya'da insanlar özgürlük için 1989'un yaz aylarında sokaklara çıktı. Bu gösterilerin sonucunda 9 Kasım 1989'da halk, Berlin'i 28 yıl boyunca ayıran “Utanç duvarını” yıktı. Bu iki Almanya'nın birleşmesinin önünü açtı.

Doğu Almanya rejiminde çok sayıda kişi, sınırı ve böylelikle Berlin Duvarı'nı aşarken öldürüldü. Kayıtlara göre bu rakam, 136 olsa da hayatını kaybedenlerin daha fazla olduğu tahmin ediliyor.

Ökkeş Bölükbaşı, İstanbul – Kasım.2014 - okkesb@gmail.com,

http://www.medyagunebakis.com/ -okkesb@turkfreezone.com,

https://twitter.com/okkesb – E.mail: okkesb61@gmail.com,

https://www.facebook.com/okkes.bolukbasi,

Ökkeş Bölükbaşı, İstanbul – Kasım.2014 - okkesb@gmail.com,

BERLİN DUVARI

Berlin Duvarı, ( Almanca; Berliner Mauer) Doğu Almanya vatandaşlarının Batı Almanya'ya kaçmalarını önlemek için Doğu Alman meclisinin kararı ile 13.Ağustos.1961 yılında Berlin’de yapımına başlanan 46 km uzunluğundaki duvar.

Batı'da yıllarca "Utanç duvarı" (Schandmauer) olarak da anılan ve Batı Berlin’i abluka altına alan bu betondan sınır, 9.Kasım.1989’da Doğu Almanya'nın, isteyen vatandaşların Batı'ya gidebileceğini açıklamasının ardından tüm tesisleriyle birlikte yıkıldı.

YAPILIŞI

II. Dünya Savaşı’nın sonunda savaşı kaybeden Almanya ve başkenti Berlin işgal kuvvetlerince Amerikan, Fransız, İngiliz ve Sovyet bölgesi olarak dörde bölündü. Kısa süre sonra Batı ittifakı benzer şekilde olan yönetim birimlerini birleştirdi ve tek bir yönetim bölümüne dönüştü. Sovyetler Birliği ise bu birleşmeye karşı çıktı. Batılı işgal kuvvetleri Sovyetlere karşı Almanya'yı tekrar inşaya girişip komünizme karşı karakol kurmayı amaçladı. Sovyetler de bu girişime karşı Doğu Almanya'da yeni bir rejim kurmaya girişti.

Ekonomisi sosyalizme dayanan, siyasi yönetimi otoriter olan Doğu Almanya'dan Batı'ya kaçışlar büyük ölçüde Berlin'den gerçekleşiyordu. Doğu ile Batı Almanya arasındaki katı sınır 1952'de çizilmişti bile. Sadece Berlin metrosunu kullanarak 1950 yılına kadar 1950’lerin başında büyük bir ekonomik büyüme yakalayan Batı Almanya'ya 270 bin insan kaçmıştır. Zamanla tel örgü ve mevzuat değişiklikleri de Batı'ya kaçışı engelleyemez duruma gelmişti. Bunun üzerine bu kaçışları engelleyici bir duvar örme fikri, dönemin SED lideri Walter Ulbricht’in bir şeyler yapılması gerektiği konusunda Sovyet liderlerine danışması ve onaylarını alması sonucu ortaya atılmıştır. Nitekim Sovyetler Birliği, Batı Berlin'i Doğu Almanya sınırları içinde bir fesat yuvası, kapitalizmin kalesi, karşı propaganda merkezi olarak gördüğü için Berlin Duvarı'nı örmeyi çözüm olarak benimsedi.

Duvar Doğu Almanya’nın içinde ABD güdümünde kapitalist Batı Berlin'i çevrelemek için, Doğu Almanya meclisinin kararıyla 12-13 Ağustos 1961’de bir gecede örülmüştür. Planları tamamıyla gizlilik içinde gerçekleşmiştir. Öyle ki SED genel sekreteri Walter Ulbricht’in 15.Haziran.1961’de, Doğu Berlin’deki bir konferansta Batı Berlinli muhabir Annamarie Doherr’in sorusuna verdiği yanıtta geçen “Niemand hat die Absicht, eine Mauer zu errichten” (kimsenin bir duvar inşa etmeye niyeti yok) cümlesi bunun açık kanıtıdır. Duvarın ilk oluşturulan hali geçişleri engellemeyince yükseltilmiş mayın tarlaları köpekli askerler gözcü kuleleriyle geçiş tamamen engellenmiştir.

Berlin Duvarı (1980) Bernauer Straße

1961 yılında Berlin Duvarı'nın yerine önce sadece basit bir tel örgü çekildi. Daha sonra bu örgünün yerine adı kapitalist batıda "Utanç duvarı" olarak da bilinen Berlin Duvarı inşa edildi ve bu tel örgü duvarın üstünde yeniden yer aldı. Doğu ve Batı Berlin'in arasındaki bu duvar, aslında biri 3,5 diğeri 4,5 metrelik iki çelik parçadan oluşuyordu. Doğu tarafına bakan duvar kaçmaya yeltenecek insanların kolay görünmesi için beyaza boyanmıştı. Buna karşılık Batı Almanya'ya bakan taraf ise grafitti ve çizimlerle doluydu. Doğu kısmında duvar boyunca yerde çelik kapanlar ve mayın tarlaları bulunuyordu, 186 yüksek gözetleme kulesi ve yüzlerce lamba konmuştu. Doğu tarafında motorsikletli ve yaya polisler ve köpekler de kontrol halindeydi. Duvar boyunca 25 karayolu, demiryolu ve suyolu sınır kapısı yer alıyordu. Tüm bu kontrol ve gözetlemelere rağmen, yaklaşık 5 bin kişi tüneller, evde yaptıkları balonlar ve bunun gibi yollarla, Doğu'dan Batı'ya kaçmayı başardı.

Duvarla birlikte Doğu'dan Batı'ya kaçışlarda en büyük dramlardan biri de Bernauer Strasse'de yaşandı. Nitekim bu sokaktaki evler Doğu'da yer almalarına rağmen ön cepheleri batı’daydı. İlk başlarda pencerelerden yaralanmayı ve sakatlanmayı göze alan kaçışlar oldu, sonraları bunu önlemek için evlerin pencereleri tuğlalandı. Kısa bir süre sonra ise bu evler tamamen yıkılarak yerlerine duvar örüldü. Doğu'dan Batı'ya kaçmak isterken yaşamını yitiren ilk kişi olarak bilinen Ida Siekmann, 22 Auğustos 1961'de işte burada can vermişti. Günümüzde eski Berlin duvarının bu bölgesinde duvarın bazı kalıntıları ve konuyla ilgili bir müze bulunmaktadır.

24 Ağustos 1961'de ise ilk kez silah gücüyle, 24 yaşındaki Günter Litfin'in Spree nehri üzerinden kaçışı ölümcül olarak engellendi. Sınır nöbetçilerin mermileriyle yaşamını yitiren son kişi ise, duvarın yıkılmasından 9 ay kadar önce 6 Şubat 1989'te kaçmaya çalışan Chris Gueffroy oldu. Berlin duvarını aşmak isterken can verenlerin sayısı hala kesin olarak bilinmemekle birlikte, en az 86 en fazla ise 238 kişi olduğu tahmin edilmektedir. Duvar boyunca, burada yaşamını yitirenleri anımsatan pek çok küçük anıta rastlamak mümkündür.

YIKILMASININ SEBEPLERİ

Doğu Alman hükümeti son dönemine kadar bu duvarı, sosyalist Doğu'yu kapitalist Batı'ya karşı koruyan bir kalkan olarak göstermiş ve meşrulaştırmaya çalışmıştır. Oysa bu duvar ve Doğu Almanya'nın diğer sınırları kendi yurttaşlarının seyahat özgürlüğünü gasp ederek bu ülkeden çıkışlarını engelliyordu.

1989 yılı başlarında Alman Demokratik Cumhuriyeti Hükümeti, isteyen Doğu Almanya vatandaşlarının Sovyetler Birliği dâhilindeki diğer Doğu Bloğu ülkelerine geçiş yapabilmesine izin verdi. Bu iznin çıkmasıyla beraber binlerce Doğu Alman vatandaşı Polonya, Çekoslovakya, Macaristan, Yugoslavya, SFC gibi ülkelerin başkentlerine akın etti ve buralarda bulunan Amerikan, İngiliz, Fransız büyükelçiliklerine sığındı. Daha sonra da bu sığınmacılar özel trenlerle Doğu Bloğu dışındaki ülkelere kaçmaya başladılar. Kaçışın bu kadar yoğun olduğu bir durumda Dogu Almanya Hükümeti duruma bir çözüm bulmak için toplandı. Burada yaşayan insanlar artık bu şekilde zaten Doğu Almanya'dan çıkabildiklerine göre duvarın bir anlamı kalmamıştı. Doğu Alman hükümeti, duvarın kaldırılmasına onay vermişti. 9.Kasım.1989’da bu kararı halka açıklamak üzere bir basın toplantısı düzenlendi. Karar açıklandığı andan itibaren duvarın iki tarafında yüz binlerce insan birikmeye başladı. Gece yarısına doğru hükümet ilk olarak Brandenburg Kapısı'ndan başlayarak barikatları ve geçiş önlemlerini kaldırdı. Her iki Almanya tarafından yaklaşan insanlar duvarın üzerinde buluştular. İnsan seli bir saat içinde yüz binlere ulaştı. Duvarın yıkımına resmi olarak 13 Haziran 1990'da, daha önce de burada adı geçen Bernauer Straße'de 300 Doğu Alman sınır askeri tarafından başlandı.

Alman Demokratik Cumhuriyeti de duvarın yıkımından sonra çok fazla dayanamamış, 13.Ekim.1930’da resmen sona ermiştir. Duvarın şehrin içinden geçen kısmı aynı yılın Kasım ayına kadar neredeyse tamamen ortadan kaldırıldı. Nitekim Berlinliler onlarca yıl bölünmüşlüğün yara izlerini bir an önce bertaraf etmek istiyordu. Almanya'nın birleşmesinden sonra Batı Almanya'dan ve uluslararası sermaye çevrelerinden Doğu'ya sermaye akışı gerçekleşti. Emeğin daha ucuz olduğu bu bölgelerde ücretler hâlâ Almanya'nın batı bölgelerine göre daha düşük seyretmektedir. Halen, Almanya'nın en yüksek işsizlik oranları doğu şehirlerindedir.

DUVARIN FİZİKSEL KALINTILARI

Günümüzde duvar, sosyal açıdan yer yer kendini farkettiriyor olsa da, fiziksel olarak hemen hemen hiç algılanmamaktadır. Bir zamanlar duvarın şehrin tam ortasından geçtiği yerler, bugün yeniden imara açılmış, yerini bina, meydan ve sokaklara bırakmıştır, diğer yerler genelde yeniden kullanıma girmiş yol ya da yeşillendirilmiş park alanıdır. Duvarın kimi kesimleri anıtsal amaçlı olarak yerinde bırakılmıştır:

Bernauer Straße/Ackerstraße

Bernauer Straße/Gartenstraße

Bösebrücke, Bornholmer Straße

Checkpoint Charlie sınır geçiş kapısı, buradaki ABD sektörüne ait kontrol kulübesi orijinal değildir, orijinali Müttefikler Müzesinde'dir.

Friedrichstraße/Zimmerstraße

Schützenstraße

East Side Gallery, Ostbahnhof ve Warschauer Platz arasında Spree ırmağı kıyısınca uzanır.

Invalidenfriedhof, Scharnhorststraße 25

Mauerpark, Eberswalder Straße/Schwedter Straße

Niederkirchner Straße/Wilhelmstraße

Parlament der Bäume, Konrad-Adenauer-Straße, buradaki duvar kalıntıları Berlin'in farklı kesimlerinden getirilmiştir. Sadece buradan geçen yol, gerçekten de iç ve dış duvarın arasında yer alıyordu.

Potsdamer Platz

Leipziger Platz (kuzey yarısında)

Stresemannstraße

Erna-Berger-Straße

Schwartzkopffstraße/Pflugstraße, evlerin arka bahçesinde.

St.-Hedwigs-Friedhof / Liesenstraße

Yukarıda adı geçen kalıntılardan bir kısmı önümüzdeki dönemde de yerlerinden sökülmeye devam edecektir. İç ve ama genelde daha çok dış duvarın geçtiği yerler, genel olarak asfalt ya da çimenler üzerinde özel taşlarla, ara ara da yere "Berliner Mauer 1961-1989" yazısı işlenmiş bronzdan levhalarla işaretlidir. Özel olarak dikilen tabelalar da, duvara ilişkin bilgiler içerir. Eski duvar hattı boyunca yeralan çok sayıda müzede duvar hakkında önemli belge, fotoğraf ve benzeri kaynaklar yer alır. Sokak köşelerindeki rastlanabilecek gri-beyaz "Mauerweg" levhaları da bir zamanlar buradan duvarın geçtiğine işaret eder.

43 kilometrelik duvarın kimi blok parçaları Brandenburg eyaletinde bir depodadır, ancak duvar kalıntılarının bir kısmı başta ABD olmak üzere çeşitli ülkelere satılmıştır ve o ülkelerde birbirinden farklı amaçlı mekânlarda sergilenmektedir.

Budapeşte’de Terör Müzesi'nin önünde, Las Vegas’ta Main Street Station otelinin erkekler tuvaletinde, Brüksel’'de Avrupa Parlamentosu binasının önünde, Montreal’de Dünya Ticaret Merkezi'nde, NewYork’ta 53. caddede, Vatikan bahçesinde, Strazburg’da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi binasının önünde duvarın parçalarına rastlanabilir. 24 Mayıs 2009'dan bu yana Berlin'deki Axel Springer Verlag adlı yayınevinin merkez binası önünde 'Balanceakt' adlı bir anıt yer alır. Duvarın yıkılışını simgeleyen bu anıt aynı zamanda duvarın bazı kalıntılarını da kapsar.

Ayrıca duvar parçaları anı olarak şilt haline getirilerek satışa sunulmuştur. Bunun dışında, zamanında duvar boyunca yer alan 302 gözetleme kulesinden sadece beşi yine anıtsal amaçlı olarak ayakta durmaktadır:

Treptow ile Kreuzberg ilçeleri arasında, günümüzde park haline getirilmiş sınır bölgesinde, Puschkinallee'nin bitiminde.

Kieler Straße'de Federal Askeri Hastane'nin ziyaretçi otoparkı ile kanal arasındaki ara bölgede. Günter Litfin'e ithaf edilmişdir.

Potsdamer Platz'ın hemen yakınında Erna-Berger-Straße'de. Trafiği engellediği için asıl yerinden birkaç metre kaydırılmıştır.

Henningsdorf ilçesinde, Havel'in kuzey uzantısı Nieder Neuendorf gölünün doğu kıyısında. Burada iki Almanya arasındaki sınır tesislerini konu alan sürekli bir sergi vardır.

Berlin'in kuzeyindeki banliyölerinden Hohen Neuendorf'ta şehir sınırında, yeniden yeşillendirilen ve Alman çevreci gençler kulübüne ait park alanında.

İLGİLİ FİLMLER

'Der Himmel Über Berlin' (Berlin Üzerinde Gökyüzü), (1987)

'Der Tunnel' (Tünel), (2001)

'Good Bye Lenin!' (Hoşçakal Lenin), (2003)

'Das Leben der Anderen' (Ötekilerin Yaşamı), (2006)

'Die Frau vom Checkpoint Charlie' (Checkpoint Charlie'deki Kadın), (2007)

'Das Wunder von' (Berlin Mucizesi), (2008)

Ayrıca 1985 yapımı Gtchal (ABD), 1988 yapımı Polizei (Türkiye/B.Almanya) ve 2009 yapımı Hilde (Almanya) filmlerinde Berlin Duvarı'ndan özgün görüntüler yer alır.