YAÞAR NEZÝHE “ÝLK KADIN ÝÞÇÝ ÞAÝR”,

Ýlk Türkçe 1 Mayýs Þiiri Bir Kadýn Þair Tarafýndan Yazýldý

Tüm dünyada kutlanan 1 Mayýs iþçi bayramý Türkiye'de çok erken dönemlerde kutlanmaya baþlandý. 1 Mayýs üzerine ilk Türkçe þiir bir kadýn tarafýndan ele alýndý.

1886 yýlýnýn 1 Mayýs günü Haymarket’te “günde 8 saat” mücadelesi yürüttükleri için idam edilen anarþist iþçilerden bu yana, iþçilerle patronlar arasýndaki kavganýn simgesi haline gelmiþtir.

1 Mayýs için Türkçede ilk þiiri bir kadýn þair olan Yaþar Nezihe yazmýþtýr.

YAÞAR NEZÝHE “ÝLK KADIN ÝÞÇÝ ÞAÝR”,

Yaþar Nezihe Bükülmez (1882 -1971), 1 Mayýs Ýþçi ve Emekçiler Bayramý için ilk þiiri yazan kadýn þairdir. Yoksul ve acýlarla dolu çocukluðunu, evliliklerini ve yaþamý boyunca verdiði onurlu duruþunu, grev ve iþçi haklarýna olan inancýný þiirleriyle dile getirmiþtir. 1934 yýlýnda “soyadý kanunu” çýkýnca, yaþam mücadelesini taçlandýrmak için “Bükülmez” soyadýný aldýysa da, “Bakýp da soyadýma sanma bükülmüyorum/Felek cefalarýyla, gençken büktü belimi”, dizeleriyle yaþamýndaki acýlara gönderme yapmýþtýr. 
Yaþar Nezihe’nin 1971’de ölümünün ardýndan yazar Bekir Yýldýz, 1973’de þairi anlattýðý “Ölü Soðumadan” adlý öyküsünü kaleme alýr. Ancak yazar tutuklanýr, 1974 affýnda aklansa da, öykü tutuklu kalýr. Bazý deðiþikliklerle “Þair Ana” adýyla yeniden yayýnlanýr.
Þair Þennur Sezer de, 2010 yýlýnda “Yaþar Nezihe’ye Mektup” adlý yazýsýnda, “sen bizim öðretmenimizsin”, diye dile getirir duygularýný... 

YAÞAR NEZÝHE “ÝLK KADIN ÝÞÇÝ ÞAÝR”,

1 Mayýs ve grev þiirleri yazdýðý için “þiirleri toplatýlan ilk kadýn þair” olmasýnýn yaný sýra, Yaþar Nezihe, aykýrý kimliðiyle de özel bir yere sahiptir, basýnda çýkan “ilk peçesiz fotoðraf çektiren kadýn”, unvaný da ona aittir. 
Anýsý önünde saygýyla eðiliyor ve 1923 yýlýnda yazdýðý "1 Mayýs" adlý þiirini paylaþýyorum: 
  
1880-1971 yýllarý arasýnda yaþayan Yaþar Nezihe Bükülmez’in yazdýðý þiir:

1 MAYIS

EY ÝÞÇÝ…
Bugün hür yaþamak hakký seninken
Patronlar o hakký senin almýþlar elinden.

Sa’yýnla edersin de “tufeyli”leri zengin
kalbinde niçin yok ona karþý yine bir kin?

Rahat yaþýyor, iþçi onun emrine münkâd;
lakin seni fakr etmede günden güne berbâd.

Zenginlere pay verme, yazýktýr emeðinden.
Azm et de esaret baðý kopsun bileðinden.

Sen boynunu kaldýr ki onun boynu bükülsün.
Bir parça da evlatlarýnýn çehresi gülsün.

EY ÝÞÇÝ…
Mayýs birde bu birleþme gününde
Biþüphe bugün kalmadý bir mani önünde…

Baþtanbaþa iþte koca dünya hareketsiz;
yýllarca bu birlikte devam eyleyiniz siz.

Patron da fakir iþçilerin kadrini bilsin
ta’zim ile hürmetle sana baþlar eðilsin.

Dün sen çalýþýrken bu cihan böyle deðildi.
Bak fabrikalar uykuya dalmýþ gibi þimdi.

Herkes yaya kaldý, ne tren var, ne tramvay
Sen bunlarý hep kendin için þan-ü þeref say…

Birgün býrakýnca iþi halk þaþkýna döndü.
Ses kalmadý, her velvele bir mum gibi söndü.

Sayende saadetlere mazhar beþeriyet;
Sen olmasan etmezdi teali medeniyet.

Boynundan esaret baðýný parçala, kes, at!
Kuvvetedir hak, hakkýný haksýzlara anlat.

  Yaþar Nezihe Bükülmez Kimdir.?

1880–1971 yýllarý arasýnda yaþayan Yaþar Nezihe Bükülmez, genel olarak þiir, kýsýtlý sayýda da deneme türünde eserler verdi. Basýlmýþ iki þiir kitabý bulunan Nezihe Bükülmez’in kendi yaþamýndan beslenerek þiirlerine aktardýðý duygusallýk, döneminden kýsa bir süre sonra unutulurken þiirleri içerisinde yer alan naif sosyalist içerikli manzumeleri günümüze kadar yaþadý. Aydýnlýk dergisinin 1923  yýlý Haziran sayýsýnda yayýnlanan þiiri, 1 Mayýs ile ilgili ilk Türkçe þiir olarak kabul edilir.

Silivrikapý’da bir adý da Hünkâr Ýmamý Sokak olan Hünkârbeðendi sokakta bir viranede doðar Yaþar Nezihe (17 Ocak 1880), Babasý belediye kantarcýsý Sarhoþ Kadri efendidir, annesi ise Kaya Haným. Tatar asýllý eþinin adýný beðenmeyen Kadri Efendi ona Eda ismini lâyýk görmüþtür.

Ýstanbullu þair, altý yaþýndayken annesini kaybeder. Ýzin almaksýzýn bir yýl süreyle okula gittiði için babasý tarafýndan evden kovulunca okuldan ayrýlmak zorunda kalýr. Üç kez evlenir. Üç oðlundan ikisini yitirince, kendisini hayatta kalan tek oðluna adar. Küçük yaþta þiir yazmaya heveslenir. Ýlk þiirleri 1895 yýlýndan itibaren “Malumat ve Terakki” ile “Nazikter” dergilerinde Mazlume, Mahmure, Mehcure imzalarýyla yayýmlanýr. Daha sonra Terakki, Hanýmlara Mahsus Gazete, Sabah, Menekþe, Kadýn Yolu, Kadýnlar Dünyasý, Aydýnlýk gibi gazete ve dergilerde yýllarca yazacaktýr.

1912 yýlýnda koleradan ölen babasýndan 1924 yýlýnda 50 kuruþ aylýk baðlanýr Yaþar Nezihe’ye. Bu gecikmiþ ve komik aylýðý gazetelere yolladýðý protesto mektuplarýyla kýnar. Mürettipler Grevi’ni anlatan þiiri ve bu grev sýrasýnda yaptýðý bir konuþma yüzünden soruþturma da geçirir.

TOPLUMSAL SORUNLARI ELE ALDI

Þiirlerinde ekmek mücadelesini dile getirdi ve dönemin toplumsal sorunlarýna eðildi. Ezilen insanlarýn sorunlarýný kendi sorunu olarak gördü; iþçiye ve eylemlerine sahip çýktý ve bu nedenle iþçi eylemlerini destekleyici þiirler de yazdý. Amele Cemiyeti’ne üye oldu. Þiirlerine el konulan ilk kadýn þairdir.

17 sene Esirgeme Derneði’ne iþ iþlemiþ. Þark Eþya Pazarý’nda, Darphane’de çalýþmýþ. Hilâl-i Ahmer’e iþ iþlemiþ. Savaþ yýllarýnda komþularýn mektuplarýný yazmýþ. Sunî çiçekler yapýp satmýþ. Proleter þair olarak anýlýr.

Yaþar Nezihe soyadý kanunu çýkýnca da “BÜKÜLMEZ” soyadýný alýr. Gerçekten de yaþadýðý zorluklara karþýn yenilmez yýkýlmaz bükülmez bir kadýndýr ve tam doksan bir yýl yaþar. 5 Kasým 1971′de göçer dünyadan.

@#ÖkkeþBölükbaþý ©#MedyaGünebakýþ

Ökkeþ Bölükbaþý, Ýstanbul –Mayýs.2019- okkesb61@gmail.com,

http://www.medyagunebakis.com/ - okkesb@turkfreezone.com,

HÜKÜMETLERÝN ÝCRAATI MENFÝ OLUP DA MÝLLET ÝTÝRAZ ETMEZ VE ÝKTÝDARI DÜÞÜRMEZSE BÜTÜN KUSUR VE KABAHATLERE KATILMIÞ DEMEKTÝR.