TOZKOPARAN KENTSEL DÖNÜŞÜM ÇALIŞMALARIMIZ

1999 depreminin üstünden 20 yıldan fazla zaman geçti, Kentsel dönüşüm konusunda bir arpa boyu yol alamadık.!

4 blok 80 daireden oluşan sitemiz için en az 10 yıldır kentsel dönüşüm için çalışma yapıyorum. Onlarca kez ilçe belediyesi ile görüştük. Onlarca müteahhit-yüklenici ile görüştük pazarlıklar yaptık. Kiptaş’a da müracaat ettim.

Her seferinde site sakinleri ile toplantı ve görüşmeler yaptık.

Bir ilerleme kaydedemedik. Hala site olarak kentsel dönüşüme giremedik

Aynı dönemde riskli alan ilan edilip kentsel dönüşüme sokulan Tozkoparan mahallesinde halkın "Rantsal Dönüşüm" düşüncesi ile yaptığı örgütlenmelere ve eylemlerine de katıldım.

Çevremizdeki sitelerde yapılan kentsel dönüşüm toplantılarına ve çalışmalarına katıldım.

1999 DEPREMİNİN ÜSTÜNDEN 20 YILDAN FAZLA ZAMAN GEÇTİ.

Kentsel dönüşüm konusunda bir arpa boyu yol alamadık. Bunu sadece sitemiz değil tüm İstanbul için söylüyorum.

Kentsel dönüşümün bir an önce, hızlı ve acil olarak yapılması gerektiğine inanıyorum.

Ama bugüne kadarki kentsel dönüşüm yaklaşımı (belediyenin ve bakanlığın), yasalar kentsel dönüşüm sorununu çözmüyor.

Bu hızla yapılacak kentsel dönüşüm ile İstanbul depremine hazır olmamız mümkün değil. Ancak depreminden sonra mecburen yeni kentleşmeyi yaparız.

Bu süreçte edindiğim izlenim, tecrübelerimi ve çözüm önerilerimi aktarmak istiyorum.

Mevcut yasalar ve yaklaşım ile İstanbul'da kentsel dönüşümün yapılabileceğine olan inancım kalmadı.

KENTSEL DÖNÜŞÜME YENİ YAKLAŞIM VE YENİ YASALAR GEREKİYOR.

Mevcut kentsek dönüşüm diye yapılanlarda gerçek bir kentsel dönüşüm değil yerinde dönüşüm, binaların yenilenmesi oluyor.

Zengin varlıklı vatandaşların oturduğu semtlerde vatandaş parasını verip binasını yeniden yaptırıp depreme dayanıklı hale getirebiliyor.

Kentsel dönüşüm esas fakir, emekçi kesimlerin oturduğu eski gecekondu ve kooperatif evlerin yoğun olduğu semtlerde tıkanıyor. Bu semtlerdeki binaların çoğunluğu 40-50 yıllık binalar.

KENTSEL DÖNÜŞÜMDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR

Ekonomik durumu iyi semtlerde daire sahipleri inşaat maliyetlerini ödeyip binalarını yeniletiyor.
Esas kentsel dönüşüme girmesi gereken eski kooperatif evleri ve ekonomik durumu zayıf olan vatandaşların yaşadığı semtlerdeki binalar.

Ama buradaki yaşayanları da inşaat maliyetini ödeyin, evinizi yıkıp yeniden depreme dayanıklı yapın şeklinde yaklaşıldığında;

Daire sahibinin ekonomik durumu buna el vermiyor. Zamanında zar zor bir daire almış, şimdide zar zor evini geçindirebiliyor. Depremde öleceğini bile bile evinde oturmaya razı. Çaresiz.

Daire sahipleri emekli zaten yaşı altmışın (60) üzerinde, emekli maaşı ile zor geçiniyor. Kredi çekse veya devlet borçlandırsa ben nasıl öderim. Öldükten sonra miras olarak borç, taksitimi bırakayım diye düşünüyor.

HALK, ESKİ DE OLSA, RİSKLİ DE OLSA OTURAYIM DİYOR.

Yani ev sahiplerine faizsizde olsa, ucuz kredi vermek çözüm olmuyor.

Çevre Bakanlığı ve TOKİ vasıtası ile konut sahiplerini tele-tüfe üzerinden borçlandırarak yapılmaya çalışılan kentsel dönüşümlerde vatandaşın gönüllü katılı olmuyor.

DİRENİŞLER, MAHKEMELER YILLARCA SÜRÜYOR.

Ayrıca kentsek dönüşüme acilen girmesi gereken bu yoksul mahalleler eski gecekondu üzerine yapıldığı için hem çok riskli yapılar, yollar dar, otopark yok, sosyal tesisi yok, yeşil alan yok.

Bu mahallelerde kentsel dönüşüme girse konut sahipleri kiraya çıkması gerekiyor. Kira ödemeyebilecek durumları yok. Hele bu günlerde artan kiraları da düşününce, verilen kira yardımı ile yaşayacak bir ahır bile bulmaları mümkün değil

Bu süreçte gözlemlediğim, ekonomik durumu iyi olan açıkgöz kişiler, kentsel dönüşüme gireceğini düşündüğü yerlerden, Kentsel dönüşüm rantından faydalanmak için onlarca (10) daire alanlar var.

Onlarca dairesi olan bu kişilerin bu aldıkları evleri parasız olarak kentsel dönüşüme sokabilmek için, direnişlerin en önünde yer aldıklarını da gördüm.

Güngören belediyesi kentsel dönüşümü desteklemek için ilave bir (1) kat verdi. Ama bu da kentsel dönüşümü hızlandırılmadı.

Çünkü verilen bir kat inşaat maliyetini bir miktarını karşılıyor ama tamamını karşılamıyor.

Daire sahibi vatandaşlarda ödemeleri gereken farkı bedelini duyunca kentsel dönüşüm için gerekli olan üçte-iki (2/3) çoğunluk sağlanamıyor.

HALK BORÇLANDIRILARAK GÖNÜLLÜ VE HIZLI DÖNÜŞÜM ZOR

Halkı borçlandırarak, kentsel dönüşümün hızlı ve gönüllü katılımının sağlanamayacağını yaşayarak gördüm.

Yıllarca İstanbul’a gökdelenlere boğanlar ortaya bir yatay mimari sloganı attılar. Bu yaklaşımı, bugün kentsel dönüşüm çalışmaları önündeki en büyük engel olarak görüyorum.

Belediyelerle görüşmelerimizde eski dairelerinizin yerine yeni daireleriniz olacak tabii ki bedel ödemeniz lazım, rantı size mi yedireceğiz diye açıkça söylüyorlar.

Eski arabanızı galeriye götürseniz yenisi ile değiştirmek isteseniz, para ödemeden kim değiştirir diye tamamen ticari örnekler veriyorlar.

Müteahhitlere onlarca kat, hatta gökdelen izni verip, doğan rantı müteahhide veren anlayışa vatandaş kentsel dönüşümden rant elde edecek diye hesap yapıyor.

Kentsel dönüşüm yapılacak yerlere 5-6 kattan fazla verilmiyor. Yatay mimari bozulmayacak deniyor ama aynı semtlere Ağaoğlu, Nef vb. büyük inşaat firmaları 15-20 katlı inşaatlar yapıyor.

Kentsel dönüşüme yerinde dönüşüm değil de kentsel dönüşüm olarak ve vatandaşların da gönüllü katılımın sağlamak için yeni yaklaşım gerekiyor diye düşünüyorum.

KENTSEL DÖNÜŞÜM İÇİN ÖNERİLERİM

Bu öneriler halkın hemen kabul edebileceğini düşündüğüm, hızlı ve gönüllü katılımla kentsel dönüşüm nasıl yapılabilir düşüncesi ile sahada gördüğüm deneyimlerim aktarılmasıdır.

Yerinde dönüşüm değil mahalle (ada) bazında dönüşüm düşünülmeli.

Yatay mimari dikey mimari diye bir takıntı olmamalı.

Yolları genişletecek, yeni yeşil ve sosyal alanları olan, otopark çıkaracak şekilde gökdelenler değil ama ne kadar kat gerekiyorsa o katta inşaatlar yapılmalı.

Tabii ki her yer Esenyurt, Haramidere olsun demiyorum ama Beylikdüzü’nde, Halkalıda 13-15 kata kadar inşaatlar yapılırken,

Esenler, Güngören, Bağcılar, Zeytinburnu, Bayrampaşa vb. kentsel dönüşüme en acil ihtiyacı olan semtlerde ancak 5-6 kat izin veriliyor.

KENTSEL DÖNÜŞÜMDE;

Tek (1) dairesi olan vatandaşın dairesi ücretsiz olarak yenilenmeli, dairesine aynı metre karede daire verilmeli, büyük daire isteyen belirlenen fark ücretini ödemeli.
İki (2) ve daha fazla dairesi (gayrimenkulü) olanlar o mülkleri için inşaat maliyetinin tamamını hatta fazlasını ödemeli.

Tek dairesi olanlara ücretsiz yapılacak inşaatların maliyetinin ilave kat ve işyerleri ile karşılanacak şekilde bina ve semt tasarımı yapılabilir.

İmar barışına girmiş gayrimenkuller acilen kentsel dönüşüme girmeli, fakat tek daire muafiyeti uygulanmamalı.

Belediyeler, nüfus yoğunluğu bahanesi ile fazla kat yapılmasına izin vermediklerini söylüyor ama Toki'nin kentsel dönüşüm projelerinde fazla katlar yapılıyor.

Ayrıca fazla konut-daire olması hem kiraları hem de konut fiyatlarını dengede tutmaz mı?

Yeni kent ve İstanbul’da Cadde, sokaklar, otoparklar, yeşil alanlar ve sosyal tesisler ve binalar yeniden tasarlanabilir.

Eski yasa ve yaklaşımlarla kentsel dönüşümün gönüllü katılım ve hızlıca yapılamayacağı artık anlaşılmıştır. Yeni yaklaşım ve yeni yasalar gerekiyor, radikal çözümler bulunmalı.

Osman Gölcük, osman@telmar.net – 2023_Mart_05

#ÖkkeşBölükbaşı, #medyagunebakis.com, #ToplumsalMuhalefet,